Ardhja e vitit 2023 pritet të vërë në një provë edhe më të madhe periudhën e “paqes së qëndrueshme” të viteve të fundit mes Greqisë dhe Turqisë. Njëqind vjet nga nënshkrimi i Traktatit të Lozanës, më 24 korrik 1923, Turqia kërkon të rrëzojë dispozitat kryesore të marrëveshjes, me qëllimin e parë dhe të deklaruar publikisht për ndryshimin e sovranitetit të ishujve të Egjeut që iu dhanë Greqisë, citojnë mediat greke.
Pretendimi i paimagjinueshëm i Turqisë për të ndryshuar regjimin e sovranitetit në ishuj që i janë dhënë Greqisë mund të tingëllojnë tejet qesharake, por fsheh një përgatitje shumëvjeçare, ndoshta edhe dekadash në aparatin e Ministrisë së Jashtme turke, ku diplomatët-kyç-mbajtës të sekreteve të diplomacisë osmane, pjesë-pjesë, rresht pas rreshti dhe fjalë për fjalë, ata interpretojnë ligjërisht kushtet me të cilat ishujt e Egjeut u inkorporuan në territorin grek, për të gjetur zona gri që do t’i lejojnë ata të vënë në dyshim edhe supozimet më elementare.
Edhe Ismet Inonou, kryeministër i Turqisë në kohën e nënshkrimit të Traktatit të Lozanës, u rikthye në Ankara, duke u përcjellë bashkëbiseduesve të huaj se “Ismet Pasha” ishte i gatshëm të pranonte sovranitetin grek mbi ishujt e dhënë nga marrëveshja ndërkombëtare të vitit 1923 vetëm me kusht që të çmilitarizonin, duke tentuar një lidhje dinake të neutralizimit të ishujve me pronësinë e tyre.
Kërcënimet
Duke argumentuar se regjimi i çmilitarizimit të ishujve lindor të Egjeut vazhdon edhe sot, turqit akuzojnë Greqinë për ndjekjen dhe zbatimin e një politike…ekspansioniste dhe me një fushatë sistematike për të projektuar pikëpamjet e tyre ata synojnë të konsolidojnë argumentet e tyre në një audiencë ndërkombëtare, në një kohë kur për shkak të luftës në Ukrainë dhe qëndrimit ambivalent të Ankarasë, e cila mban marrëdhënie të mira si me Moskën ashtu edhe me Kievin, regjimi i Erdoganit është gjithçka tjetër veçse i izoluar.
Për këtë arsye, vetë presidenti i Turqisë kërcënon se do të lëshojë raketa në Athinë dhe dy “të mbrojturit” e tij më të mëdhenj, ministrin e Jashtëm Mevlüt Çavuşoğlu dhe ministrin e Mbrojtjes Hulusi Akar, paralajmëron troç se nëse forcat ushtarake turke vendosin të pushtojnë brenda natës… papritur ishujt e Egjeut dhe kërkojnë ta bëjnë Greqinë një vend me sovranitet të reduktuar duke kërcënuar me luftë në rast se ndonjë qeveri greke zgjeron qoftë edhe një milje detin territorial grek në Egjeu, nga gjerësia prej 6 miljesh detare sot.
Në Ministrinë e Punëve të Jashtme po bëhen përgatitje serioze për të mbrojtur qëndrimet greke nga grupe avokatësh dhe ekspertësh ndërkombëtarë, të cilët po i japin përparësi argumenteve kundër pretendimeve të Turqisë që ngjajnë me logjikën e një grabitqari. Dhe vetëm nga hartat që turqit kanë publikuar zyrtarisht që tregojnë të ashtuquajturin “atdheun blu”, me Egjeun të ndarë në mes dhe përpjekjen për të kapur zonat detare të sovranitetit grek midis Kretës dhe Libisë, zbulohet plotësisht synimi ekspansionist i Ankarasë në zonën e Egjeut.
Çarmatimi i ishujve
Tregues i taktikës së tyre për të imponuar çarmatimin vullnetar të ishujve grekë, turqit argumentojnë se vetëm në rast të një sulmi kundër Greqisë, vendi fiton të drejtën e mbrojtjes ligjore për vetëmbrojtjen e ishujve. Ata madje thirren në interpretimin e tyre të nenit 51 të Kartës së Kombeve të Bashkuara se gjoja Greqia do të kishte të drejtën të aktivizonte vetëm dispozitat e mbrojtjes legjitime për ishujt përballë një sulmi të vërtetë dhe argumentojnë në mënyrë cinike se edhe nëse ato janë reale, Kërcënimet – ato që lëshojnë në çdo rast Erdogan, Cavusoglu dhe Akar nuk e lejojnë Greqinë të përdorë në mënyrë proaktive dhe parandaluese të drejtën e mbrojtjes legjitime.
Me këto të dhëna, ia vlen të pyesim veten se çfarë mund të jetë diskutuar nga takimi i drejtoreshës së zyrës diplomatike të Kyriakos Mitsotakis, Anna Maria Bura, me Ibrahim Kalin, përfaqësues i Tayyip Erdoğan, në Bruksel, në prani të Jens Plettner, këshilltar diplomatik i kancelarit gjerman Olaf Scholz, i cili zbuloi “ÇËSHTJEN” më 18 dhjetor. Thjesht u aktivizua një kanal komunikimi mes Athinës dhe Ankarasë, një vijë e kuqe në rastet kur situata në marrëdhëniet greko-turke rrezikon të devijojë në një episod lufte, me ndërhyrjen kryesisht të Berlinit, i cili sheh rreziqet e përgatitjes kërcënuese turke.
Takimi greko-turk i dy këshilltarëve të ngushtë, ndoshta lajmëtarë, të Kyriakos Mitsotakis dhe Tayyip Erdogan nuk sinjalizoi përmirësimin e marrëdhënieve midis Greqisë dhe Turqisë, por vetëm konfirmoi gjendjen e mosluftës, në të cilën të dy vendet kanë qenë për muaj, duke përgatitur dy popuj për të gjitha eventualitetet, madje edhe katastrofën e një konflikti që nuk duket i pamundur. Dhe e gjithë kjo në vitin 2023, që duket si një vit i paparashikueshëm. Garat zgjedhore për zgjedhjen e qeverive të reja do të zhvillohen në Greqi, Turqi dhe Republikën e Qipros. Në fakt, sa i përket Turqisë, po shtohen zërat se duan të përshpejtojnë zgjedhjet, me më shumë gjasa datat 30 prill ose 14 maj.
Gjysma e ardhshme pritet të evoluojë në një lojë djallëzore me zjarrin, në një mjedis të përgjithshëm jostabiliteti, një luftë e vazhdueshme për 310 ditë në zemër të Evropës, një krizë komplekse ekonomike dhe energjitike globale. Nëse asgjë tjetër, kur loja luhet në kushte të ngjashme me rërën e gjallë, gatishmëria operacionale e Forcave të Armatosura dhe angazhimi i ndershëm me aleatët e sprovuar dhe të sprovuar që kanë të njëjtat interesa si vendi krahas mbrojtjes së unitetit kombëtar, janë kushte të afta dhe të nevojshme për të shmangur. surpriza të pakëndshme dhe ndoshta të dhimbshme kombëtare.
